Maria Agnesi (1718-1799), Milan'ın en varlıklı kişilerinden ipek tüccarı Pietro Agnesi'nin en büyük çocuğuydu. Üstün yetenekli bir kız olan Maria, babasının da teşviğiyle sıkı bir eğitim gördü. 13 yaşına geldiğinde İtalyanca, Fransızca, Yunanca, İbranice, İspanyolca, Almanca ve Latince konuşabiliyordu. Babası, dönemin önde gelen akademisyenleri ve tanınmış kişileriyle felsefi tartışmalara girmesi için ortam sağlardı. 9 yaşındayken yazdığı (aslında öğretmenlerinden birinin yazdığı) bir denemeyi Latinceye kendisi çevirmiş ve evlerinin bahçesinde yapılan akademik bir toplantıda ezberden okumuştu. Denemenin konusu da kadınların eğitim görme hakkıydı.
 |
| Kendisini gören dönemin entellektüel erkeklerinin tanımına göre güzeller güzeli Maria Agnesi |
İnsanların gözü önünde olmaktan hoşlanmayan Maria, annesinin ölümü üzerine rahibe olmak için babasından izin istedi. Ret cevabı alınca babasıyla bir anlaşmaya vardı: dilediğinde kiliseye gidebilecek, yalın kıyafetler giyebilecek ve her türlü kalabalık toplantı ve eğlenceden muaf olacaktı. Evdeki en büyük işi ise annesi öldükten sonra iki kez daha evlenen babasından olan toplam 20 küçük kardeşini eğitmekti. Dış dünyayla bağlantısını kesen Maria, kendini dine ve matematiğe verdi, diferansiyel ve integral kalkülüs üzerine çalışmalar yaptı.
Diferansiyel kalkülüs üzerine bir kitap yazarak kendi çabalarıyla bastırdı. En ünlü eseri, 1748'de yayınladığı Instituzioni Analitiche ad Uso Della Gioventu` Italiana (İtalyan Gençlerin Kullanımı İçin Analitik Kurumlar) adlı kitabıdır. 1750'de Papa 16. Benedict, Bologna Üniversitesinde matematik profesörü olması için davette bulundu; üstelik bu pozisyonu resmi olarak onaylandı. Fakat Agnesi, mütevazı yaşam tarzıyla örtüşmediği için asla üniversiteye gitmedi.
Matematikte "Agnesi cadısı" adıyla bilinen ünlü bir eğri vardır:
xy2 = c2(c - x)
Bu denklemde c sabit sayı, x ve y değişkendir. Şeklinin cadıya benzediğini söylemek oldukça zor. Olsa olsa cadı şapkasına benziyor denebilir ki ucu sivri bile değil. Daha önceden Pierre de Fermat'nın ve Guido Grandi'nin incelediği bu eğriye Guido Grandi, 1718'de "yelkeni döndüren halat" anlamında Latince "versoria" adını uygun görür ki gerçekten de düşününce benziyor. İtalyancada ise "versiera" denmesini önerir.
Maria Agnesi ise bu eğriye Instituzione Analitiche adlı ünlü eserinde yer verir.
Ne var ki çeşitli matematik kitaplarını İngilizceye çeviren John Colson, Agnesi'nin kitabındaki "la versiera" sözcüğünü Latince "adverierius" (Tanrının düşmanı, dişi şeytan ve cadı) kökünden gelen "l'aversiera" sandığı için "cadı" olarak çevirir. Sonuçta hayatını Tanrının hizmetine adamış olan Maria Agnesi'nin adı, tarihe Agnesi Cadısı olarak geçer.
Kaynak: NTV yayınlarından çıkacak olan kendi çevirdiğim Ian Stewart'ın "Profesör Stewart'ın Matematiksel İlginçlikler Dolabı" adlı kitabı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder