Miroslav Holub - Sinek

Sinek

Üzerine oturduğu söğüt gövdesinden,

Crécy muharebesinin bir bölümünü

seyretti.

Bağırışlar,

iniltiler,

böğürtüler,

devrilişler, ezilişler.

Fransız süvarilerin

On dördüncü hücumu sırasında,

Vadincourt'tan

kahverengi gözlü bir erkek sinekle

çiftleşti.

Bağırsakları dışarı fırlamış bir atın üstüne konup

bacaklarını birbirine sürterken

sineklerin

ölümsüzlüğü üzerine düşündü.

İçini kaplayan huzurla havalanıp                                

Clervaux Dükünün

mor diline konuverdi.

Ortalığa sessizlik çöküp de

çürümenin fısıltısı

bedenleri nazikçe sarmaladığında

ve geriye yalnızca

ağaçların altında seğirmeye devam eden

birkaç kol ve bacak kaldığında,

Kraliyet silahtarı

Johann Uhr'un

tek gözüne

yumurtalarını bıraktı.

Estrees'teki alevlerden kaçan

karasağanın teki tarafından

mideye indirilmesi de

işte o sırada oldu.

Miroslav Holub
çev: Cem Duran

Çeviri Süreci

Miroslav Holub (1923-1998) Doğu Blokunun bir üyesi olan Çekoslavakya'nın komünist parti tarafından katı ve baskıcı anlayışla yönetildiği dönemde yaşamış bir şair. Asıl mesleği doktorluk (patolog ve sonradan immünolog) olan Holub, hem doktorluk, hem de şairliğiyle Batıda adını duyurmuş olması açısından nadir bir isim.
Ben Holub'un anadili olan Çekçeyi bilmediğimden, şiirin 4 İngilizce, 2 Fransızca, bir de İspanyolca çevirilerini karşılaştırarak çevirdim. Normalde çevirinin çevirisi tercih edilmese de, Holub'u bu ilkenin dışında tutabileceğimizi düşünüyorum. Çünkü kendisinin de belirttiği gibi, yazarken çevirisinin nasıl olabileceğini aklının bir köşesinde değerlendiren bir şair Holub. Zaten Batıda tanınmasının belki de en önemli nedeni, şiirlerinin çeviriye bu denli elverişli olmaları. Bu da temelde üç nedenden kaynaklanıyor:
1) Öyküsel anlatım. Öyküsel anlatım, imgesel ve soyut anlatıma göre kültürden kültüre daha kolay aktarılabiliyor; çevirme ve anlamadaki kirlenme payı düşüyor.
2) Dilinin sadeliği. Holub'un şiirleri gramatik açıdan düzyazıya çok yakın. Öyle ki, devrik cümlelere bile yüz vermiyor. Anlatım tarzı ise duygusallıktan uzak. Liriklikten itinayla kaçınıyor. Doktorların hasta yakınlarına bilgi verirken tercih ettiği konuşma diliyle söylüyor şiirlerini adeta. Kendi sözleriyle: "Şiirlerimi, şiire karşı duyarsız insanlar için yazıyorum... Şiirlerimi gazeteyi okudukları gibi, veya futbol maçı seyreder gibi okumalarını istiyorum. İnsanların şiiri daha zor, daha efemine veya daha takdire şayan birşey olarak görmelerini istemiyorum."
3) Kafiye ve vezin kullanmayışı. Bunların olmaması, çevirmenlerin önündeki zorlu kısıtlamaları ortadan kaldırıyor. Bununla birlikte Holub'un şiirlerini serbest nazım olarak görmek de tam doğru olmaz, çünkü kendine özgü biçim anlayışına sahip. Şiirlerini uzun ve kısa dizelerle, kendi deyişiyle her dize bir "dikkat birimi" olacak şekilde yazıyor. "Uzun dizelerle merak uyandırmaya, kısa dizelerle yüksek vurgu yaratmaya çalışıyorum" diye açıklıyor bunu. Kısa dizeleri genelde tek sözcüklük veya tek imgelik dizeler. "Genel olarak söylersek, tüm şiirler dizelerin öncesinde ve sonrasında bir sessizliği hedefler. Benim anlayışıma göre şiir, minimum sözcükle maksimum sessizliği algılatmalıdır."